زمینه های نفوذ شیطان – قسمت دوم و پایانی
زهرا کشمیری
هذل و شوخی
طبیعت انسان، مزاح را می پسندد و با آن شاد می شود، امام صادق (ع) شوخ طبعی را به عنوان یکی از ویژگی های انسان مؤمن بر می شمارند.(16)
به طور قطع می توان گفت در مزاح بایستی آداب لازم رعایت شود، به طوری که بی مورد و زیاد نباشد و به متانت و وقار انسان صدمه نزند و باعث ایجاد کینه و کدورت نشود، چرا که شیطان از کدورت ها استفاده کرده و به درون انسان راه پیدا می کند و موجب گمراهی می شود.
رفت و آمد زیاد به بازار
بازار سرای بی خبری، غفلت و سرگرمی است، سرزدن به مغازه های گوناگون و دیدن کالاهای متنوع و پرس و جو از قیمت ها و ارتباط نزدیک با نامحرمان و هم کلام شدن های بی مورد با آنان؛ همه و همه زمینه های گناه و غفلت را فراهم می نماید. شاید بتوان گفت از همین روست که توقف زیاد در بازار مکروه است و برای جلوگیری از غفلت در بازار سفارش شده ایم به: قال رسول الله(ص): «السوق دار سهو و غفلة، فمن سبح فیها تسبیحة کتب الله له بما الف الف حسنة.»
از آنجا که ورود و خروج از بازار برای بعضی افراد به عنوان شغل و برای عموم مردم در تهیه مایحتاج زندگی ضروری به حساب می آید، از حضرت رسول(ص) نقل شده: "هرکه در بازار یک تسبیح گوید خدا هزار هزار ثواب برایش رقم می زند."(17) که عمل بدان می تواند تا حدودی از آسیب پذیری بکاهد.
طبق فرمایش امام باقر (ع) بازار بدترین بقعه ی روی زمین و میدان ابلیس است و شیطان در بازار به فرزندانش دستور می دهد که همه را فریب دهند.(18)
لهو و لعب
نیاز فطری و طبیعی انسان به سرگرمی و تفریحات سالم از مسایل بدیهی و روشن است. آن هنگام که پسران حضرت یعقوب(ع) به بهانه ی گردش بردن برادر، خدمت پدر می رسند؛ حضرت یعقوب ( ع) می پذیرد.(19) این توافق دلیل بر تأیید این نیاز فطری است. مذموم و ناپسندی زمانی است که به این امور سرگرم شده و از مقصد اصلی و امور مهم باز بماند.(20) امیر المؤمنین (ع) نتیجه ی سرگرمی به کارهای لهو و بیهوده را حضور و خشنودی شیطان بیان کرده و میفرماید: «مجالسة اهل اللهو ینسی القرآن و یحضر الشیطان»(21) و نیز «اللّهو یسخط الرحمن و یرضی الشیطان و ینسی القرآن».(22)
سرگرمی به دنیا
پیداست که دنیا و زخارف آن از جمله آفریده های الهی و وسیله ای برای رسیدن به قرب خداوند و کمال مطلوب است. از نظر قرآن کریم، زندگی دنیا چنین توصیف شده است:
